تجارت الکترونیکی چیست؟
سایت های تجارت الکترونیک در ایران
آینده تجارت الکترونیک
منظور از تجارت الکترونیکی، انجام تمام فعالیتهای تجاری اعم از فرآیند خرید، فروش یا تبادل محصولات، خدمات و اطلاعات از طریق شبکههای رایانهای و اینترنت است.
در نگاهی جامع تر و از منظر خود مفهوم تجارت، تجارت الکترونیکی نه تنها مواردی را در بر میگیرد که در آن از «تبادل الکترونیکی داده» استفاده شده، بلکه فناوریهای قدیمیتر همچون تلکس و تلکپی را هم شامل میشود. چرا که تجارت و تبادل اطلاعات و معامله در هر بستری در مفهوم تجارت است و اشاره به تجارت الکترونیکی صرفاً اشاره مستقیم به روش و بستر تبادل اطلاعات و انجام معامله دارد.
تجارت الکترونیک باعث گسترش فناوریهایی مانند تجارت همراه، انتقال وجوه الکترونیکی، مدیریت زنجیره تأمین، بازاریابی اینترنتی، پردازش معاملات آنلاین، تبادل الکترونیکی داده (EDI)، نرمافزارهای مدیریت موجودی و سیستمهای جمعآوری خودکار داده شده است. در عوض تجارت الکترونیک خود توسط پیشرفتهای فنی در صنعت نیمه هادی به حرکت در میآید.
تاریخچه
تجارت الکترونیکی به شکل کنونی در سال ۱۹۹۱ محقق شد. از آن زمان هزاران هزار کسب و کار و تجارت وارد این دنیا شدهاند. در واقع تجارت الکترونیکی برای آسان سازی معاملات اقتصادی به صورت الکترونیک تعریف شد. استفاده از این فناوری مانند تبادل الکترونیکی اطلاعات و انتقال الکترونیکی سرمایه، که هر دو در اواخر ۱۹۷۰ معرفی شدهاند و به شرکتها و سازمانها اجازه ارسال اسناد الکترونیکی را داد؛ و اجازه تجارت کردن با ارسال اسناد تجاری مثل سفارش های خرید یا فاکتورها را به صورت الکترونیکی میدهد. رشد و پذیرش کارت اعتباری، ماشین تحویلدار خودکار و تلفن بانک در دهه ۱۹۸۰ باعث فرمگیری تجارت الکترونیک شد.
نوع دیگر تجارت الکترونیکی سیستم رزرواسیون هواپیمایی به وسیلهٔ Sabre در آمریکا و Travicom در بریتانیا، ارائه شدهاست. در ۱۹۹۰، تیم برنرز لی، مرورگر وب جهان گسترده را اختراع کرد و شبکه ارتباطی آکادمیک را به سیستم ارتباطی هرروز و برای هر شخص در جهان وسیع دگرگون ساخت که اینترنت یا www خوانده میشود. سرمایهگذاری تجاری بروی اینترنت بخاطر کافی نبودن سرمایهگذاری کاملاً محدود شده بود. اگر چه اینترنت محبوبیت جهانی گستردهای در حدود ۱۹۹۴ با استفاده از مرورگر وب Mosaic پیدا کرده بود. معرفی پروتکلهای امنیتی و DSL (اشتراک خط دیجیتال) که ارتباط مستمر با اینترنت را اجازه میداد حدود ۵ سال طول کشید. البته در سال ۲۰۰۰ بحران The dot-com bust باعث ورشکستگی بسیاری از شرکتهای تجاری بزرگ شد و نتایج ناگواری را به وجود آورد که این امر بازبینی قوانین و افزایش مزایا و امکانات تجارت الکترونیک را در پی داشت.
تا انتهای سال ۲۰۰۰، خیلی از شرکتهای تجاری آمریکایی و اروپایی سرویسهایشان را از طریق اینترنت ارائه دادند. از آن موقع مردم به کلمهای به عنوان تجارت الکترونیکی با توانایی خرید کالاهای گوناگون از طریق اینترنت با استفاده از پروتکلهای امنیتی و سرویسهای پرداخت الکترونیکی که در آن مشارکت کردند، آشنا شدند؛ و از این زمان رقابت شدید بین شرکتها و سازمانها شدت گرفت و با گذشت زمان هم این رقابت تنگتر شدهاست. جالب این که تا پایان سال ۲۰۰۱ بیش از ۲۲۰ بیلیون دلار معاملات مالی توسط صدها سایت تجاری بر روی اینترنت انجام پذیرفتهاست و در همین سال مدل تجارت الکترونیکی B2B حدوداً ۷۰۰ میلیارد تراکنش داشت. و در سال ۲۰۰۷ سهم تجارت الکترونیک در خرده فروشی کل دنیا ۳٫۴٪ بودهاست که آن را در سال ۲۰۱۰، ۵٫۱٪ اعلام نمودند که این آمار، رشد سریع این شیوه تجارت کردن را میرساند.
امروزه با افزایش حضور مخاطبان تجاری در شبکههای اجتماعی، این قابلیت در ایکامرس و تجارت الکترونیکی فراهم شدهاست که تعاملات و رفتار ارائهکننده کالا و خدمات در بستر تجارت الکترونیکی نه با یک بازدیدکننده ناشناس یک وب سایت، بلکه با یک فرد کاملاً شناسایی شدهای که به کمک هوش مصنوعی حتی سلایق او نیز بر ما آشکار است تغییر یابد. به عبارتی دیگر اکنون در لحظه تماس، میتوان حتی سریعاً به سراغ ارائه بهترین پیشنهاد برای مخاطب نمود و چیدمان ارائه کالا و محصول را مطابق سلیقه و سوابق رفتاری او تنظیم و ارائه نمود. تکنولوژی واقعیت افزوده و هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی جزو روندهای ۲۰۱۸ تجارت الکترونیکی میباشند.
انواع تجارت الکترونیکی
تجارت الکترونیکی را میتوان از حیث تراکنشها (Transactions) به انواع مختلفی تقسیم نمود که بعضی از آنها عبارتند از:
- ارتباط بنگاه و بنگاه (B2B) : به الگویی از تجارت الکترونیکی گویند، که طرفین معامله بنگاهها هستند.
- ارتباط بنگاه و مصرفکننده (B2C) : به الگویی از تجارت الکترونیکی گویند که بسیار رایج بوده و ارتباط تجاری مستقیم بین شرکتها و مشتریان میباشد.
- ارتباط مصرفکنندهها و شرکتها (C2B) : در این حالت اشخاص حقیقی به کمک اینترنت فراوردهها یا خدمات خود را به شرکتها میفروشند.
- ارتباط مصرفکننده با مصرفکننده (C2C) : در این حالت ارتباط خرید و فروش بین مصرفکنندگان است.
- ارتباط بین بنگاهها و سازمانهای دولتی (B2A) : که شامل تمام تعاملات تجاری بین شرکتها و سازمانهای دولتی میباشد. پرداخت مالیاتها و عوارض از این قبیل تعاملات محسوب میشوند.
- ارتباط بین دولت و شهروندان (G2C) : الگویی بین دولت و توده مردم میباشد که شامل بنگاههای اقتصادی، موسسات دولتی و کلیه شهروندان میباشد. این الگو یکی از مؤلفههای دولت الکترونیک میباشد.
- ارتباط بین دولتها (G2G) : این الگو شامل ارتباط تجاری بین دولتها در زمینههایی شبیه واردات و صادرات میباشد.
البته باید گفت که انواع بالا کاملاً مستقل از هم نیستند و گاهی که تأکید بر خرید و فروش ندارند در قالب کسب و کار الکترونیکی میآیند.
ابعاد تجارت الکترونیکی
تجارت الکترونیک شامل ۳ بعد اصلی است: نوع محصول، روش تحویل و فرایندهای موجود. درصورتی که تمام این ابعاد در بستر دیجیتال صورت پذیرند، این نوع کسبوکار به صورت کامل با عنوان تجارت الکترونیک یاد میشود، اما اگر برخی از آنها به صورت دیجیتال و برخی به صورت فیزیکی صورت پذیرند، کسبوکار به صورت کامل در بستر تجارت الکترونیک نیست و تجارت الکترونیک جزئی نامیده میشود.